اوست شفا دهنده
علمی که تو را گره گشاید به طلب
زان پیش که ازتو جان برآید به طلب
آن هست که نیست می نماید بگذار
آن هست که نیست می نماید به طلب
مولانا جلاالدین بلخی

مقدمه
کم و بیش پنج هزار سال تقریبی از قدمت یوگا می گذرد. برخی پیشاهنگان یوگایی آن را به هندیان مربوط می دانند ولی برخی را عقیده بر آن است که آریایی ها حدود  پانزده  قرن پیش به هند مهاجرت کرده و آن را با خود رواج داده اند. واژه ی یوگا که برای نخستین بار در زبان سانسکریت به کار گرفته شد، یگانگی معنی دارد و هندی ها آن را با روح و جسم تلفیق داده به تکامل آن پرداختند. خدمت یوگا به آرامش و سلامت بشر یکی ازبارزترین اثرات مشهود این حرکات است.انسان امروز وامانده از دستاوردهای مصنوعی،خود دوباره به این نتیجه رسیده است که به طبیعت و درون خویش بازگردد و بازنگری کند و در آن نور معرفت را باز یابد.او هم اکنون چاره و درمان دردهای خود را درخویش می جوید. ظریفی میگفت جهان موجود زنده ای است که شرق روح آن و غرب جسم را تشکیل می دهد،و ما مدتی است که به جسم پرداخته  و ازدرون خود بازمانده ایم.حال  رویکرد به داروهای گیاهی،  ورزش،روانشناسی ، ذن ،طریقت ها و گرایش های آرامبخش درونی عرفان و…. که نمونه های بارزآن در یوگا تجسم پیدا کرده است و راهگشای انسان امروز شده که مجال باز گوی زیان وضررش در این جا نیست.مهم ترین شرط موفقیت در این راه و بهترین روش سلامت جسم و روان انسان امروز ،همین دریافته هاست (داروگیاه و تمرینات یوگایی ).می دانیم و براین باوریم که عمر بشر جاودانه نیست ولی به این کوتاهی امروز هم نبوده وامیدواریم که در آینده با کمک دانشمندان وزیست شناسان که گواهان عمرهای بیش از نهصد سال هستند این آرزو تحقق یابد.انسان عصر نوین که هر روز خود را بیشتر ازپیش دربند ماشین اسیر می بیند. راهی برای رهایی از ماشینیسم و بازگشت به هویت اصلی خویش می جوید. دنیای ماشینی قرن حاضر و درگیری، جنگ اعصاب روز افزون انسان بی چاره را به هر سویی میکشاند به وی حتی یک لحظه اجازه ی راحتی و فراغت نمیدهد. در چنین شرایطی بیماریهای گوناگون و نوین روز بروز بیشتر شیوع می یابند. گرچه اغلب این بیماریها از عوامل روانی وسوءتغذیه سرچشمه می گیرند لیکن دانش پزشکی با آن همه پیشرفت چشمگیر هنوز از درمان برخی بیماریها عاجز است. یوگا جدا از ورزش و تربیت بدنی خود دارای مکتب و فلسفه ای خاص است که در سرزمین هند قدمتی دیرینه دارد. این مکتب حاصل قرنها تجربه ی رهروان و پیشوایان بزرگی است که هدفی جز بهروزی انسان نداشته اند. سیستم های یوگایی پرورش جسم و روان را به طور یکسان مورد عنایت قرار داده و آنها را جدا از یکدیگر نمی داند. بنابر اصول و فلسفه ی یوگا ،روح حاکم برجسم بوده و بر این عقیده است که هر گونه اختلال و عدم تعادل روانی مستقیماً  بر جسم  تأثیر گذاشته و باعث عوارض و عکس العمل های گوناگونی می شود. بنابراین سلامت جسم و روان هر فرد زیر بنای جامعه ای سالم و با نشاط را فراهم می سازد. پر واضح است که برای تحقق این امر ورزش نقش مهمی ایفا می نماید. زیرا باعث تفکر واندیشه سالم شده و انسان با  دریافت  ونگرشی ژرف تر به زندگی و مواهب  آن می پردازد به عبارت دیگر با شناختی درست از خویشتن، جامعه و طبیعت ارتباط و سازشهای بهتری با محیط اجتماعی خویش برقرار ساخته و در روند تکاملی آن نقش مؤثرتری می یابد.

یوگا درمانی و ضروریات اساسی آن:
یوگا درمانی به طور کلی یک نوع سیستم خوددرمانی است. از نقطه نظر یوگا، نارساییها وبیماریهای مختلف دستاورد کارهای نادرست ،عادات بد و نا آگاهی از چیزهایی است که به زندگی روزمره شخص مربوط می شود. در این مورد
خوراکهای نامناسب نیز نقش مهمی دارد. بدین ترتیب بیماریها نتیجه ی یک دوره ی کوتاه یا طولانی از عدم انجام وظیفه نامتعادل درونی بوجود می آید وعلت آن هم اشتباهات خاصی است که شخص انجام می دهد.از آنجایی که ریشه و علت یک بیماری مربوط به اشتباهات فرد می شود. درمان آن نیز با تصحیح آن اشتباهات توسط همان فرد امکان پذیر می شود. بنابراین خود شخص است که در هر دو حالت مسئول می باشد یعنی هم برای بوجود آوردن یک بیماری و هم برای درمان آن.اگر چنین فرض کلی را در سیستم و طبیعت بیماری  و درمان آن را بپذیریم آنگاه  اهمیت کوشش شخصی بیمار در خود درمانی مشخص می شود. یک متخصص یوگا درمانی مانند یک مشاور تنها میتواند رهنمودها و روشهایی را به بیمار نشان دهد که با  کوشش وی به  درمان منجر می گردد. طرز کار درمان با یوگا شامل سه مرحله می باشد:

۱- رژیم خوراکی مناسب ۲- تمرینهای مناسب یوگا درمانی ٣- شناخت درست از چیزهایی که مربوط به زندگی شخص می شود.

با پیروی از این سه مرحله بیماری شما درمان خواهد شد.

رژیم غذایی مناسب در یوگا درمانی یا یوگا تراپی چیست ؟
رژیم غذایی بر مبنای ماهیت بیماری و شرایط بدنی بیمار توصیه می شود. هدف اصلی ازرژیم غذایی توازن درخوراک و نیز حذف مواد غذایی مضر از خوراک روزانه می باشد. رژیم صبحانه، ناهار، عصرانه و شام برای هر بیماری بر طبق شرایط بدن و ماهیت بیماری تعیین می شود. معمول ترین رژیم غذایی برای بیماران در یوگا درمانی شامل میوه، سالاد سبزیجات نان گندم و حبوبات (برخی انواع) مي باشد.

تمرين يوگا ( تمرینات یوگا درمانی یا یوگا تراپی ) چیست ؟
به بیمار توصیه میشود بر اساس بیماری و شرایط بدنی اش تمرین يوگا درماني  را انجام دهد. در بسیاری از موارد تمرین منظم تنها چند حرکت آسانا برای معالجه ی بیماریها   کافی است. در برخی بیماریها تمرین حرکات آسانا و پرانایاما به طور همزمان برای حصول به نتایج مطلوب ضروري است.در موارد خاص از تکنیک های ویژه ی یوگا از قبیل بانداس و مادراس برای کسب نتیجه ی مطلوب استفاده می شود. علاوه بر این تمرین تمرکز و تعمق نیز در موارد خاص ضروری است. جالب است بدانید حرکات آسانا، پرانایاما، بانداس، مادراس و دیگر حرکات کریا که به منظور حفظ سلامت و جلوگیری از بیماری تمرین میشود برای درمان بیماریها نیز کاربرد دارند. اما شیوه ی تمرین بیمار و استاد تمرین یوگا درمانگر یکسان نیست زیرا به بیماری که دچار مرضی خاص است توصیه میشود حرکات آسانایی که برایش امکان پذیر است انجام دهد.

اطلاعات صحيح در یوگا درمانی یا یوگا تراپی چیست ؟
با وجودی که اغلب بیماران با اجرای رژیم غذایی مناسب و تمرین یوگا درماني معالجه می شوند. اما  بیماریهایی نیز وجود  دارند که  صعب العلاجند. برخی به دلیل تصورات اشتباه، عادات نادرست و نداشتن آگاهی کافی و صحیح درباره زندگی طبیعت و جامعه ی، بیمار  می شوند. در چنین مواردی باید مطالبی آگاه کننده عقلانی و فلسفی را به بیمار گوشزد کرد. این کار وقت گیر است. ادبیات یوگی در این رابطه بسیار غنی بوده و به دو دسته ی مهم تقسیم می شود:

۱- تفسیر روحانی۲- تفسیر علمی

يوگا ( یوگا درمانی ) یا یوگا تراپی در برابر سیستم پزشکی
در سیستم پزشکی تکیه ی اولیه بر دارو است. فرض بر اینست که برای هر بیماری دارویی خاص وجود دارد. پزشک بر این اساس بیماری را تشخیص داده و داروی مناسبی را تجویز می کند. در این سیستم بیمار ملزم به تلاش نبوده و درمان
بیماری و رفع اختلال و بهبود سلامتی با دارو انجام می شود. در این مفهوم میان سیستم درمان پزشکی و سیستم یوگی تضاد وجود دارد. در حالی که در سیستم پزشکی یک ماده ی خارجی (دارو) کار اصلاحی را در بدن انجام می دهد در سیستم یوگا درمانی به این ماده ی خارجی هیچ نیازی نیست. همانطور که قبلاً گفته شد، این خود بیمار است که در سیستم یوگی یا یوگا درمانی با  درک شخصی  ،تمرین  و مراقبت  سبب  بهبود سلامتی اش می شود.

>ضروریات یوگا درمانی یا یوگا تراپی چیست ؟

برای  درمان با یوگا ابتدا باید مطالبی درباره ی زمان مکان، شرایط بدنی، لباس و از این قبیل را توضیح دهیم برای آنکه از یوگا درمانی حداکثر استفاده را ببرید لازم است از اصول و لوازم مربوط به تمرین آن آگاه شوید:

-زمان در یوگا درمانی یا یوگا تراپی

با وجودی که هنگام صبح قبل از صبحانه را بهترین زمان برای تمرین یوگا در نظر گرفته اند اما می توان این تمرین را هنگام عصر یا هر زمان دیگر که معده خالی بوده و انباشته از غذای سنگین  نیست انجام  داد. اصل  کلی اینست که سه یا چهار ساعت پس از خوردن غذا به تمرین یوگا درمانی بپردازید.

-مكان در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
یوگا درمانی را روی زمین تمرین کنید. از تشک یا تختخواب استفاده نکنید.می توانید فرش قالیچه، پتو یا زیرانداز را روی کف اتاق پهن کنید. محل تمرین یوگا باید تمیز و دارای تهویه مطبوع باشد. در آن محل باید به طور مداوم هوای تازه جریان داشته باشد.

– سكوت در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
در طی انجام تمرین يوگا درماني  ساکت باشید. از هرگونه صحبت در مورد فعالیت ذهنی و حتی گوش دادن به موسیقی اجتناب کنید. سکوت به حفظ نیرو و در عین حال به دقت عمل در تمرین کمک می‌کند.

استراحت در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
در يوگا درماني دو نوع استراحت وجود دارد (الف) استراحت کوتاه و (ب) استراحت طولانی
استراحت کوتاه حدود شش تا هشت ثانیه طول می کشد و میان دو دور تمرین آسانا یا بین دو حرکت اسانا انجام می شود.کوتاه‌ ترین استراحت  شامل دو بار  نفس کشیدن در پایان یک دور تمرین حرکتی از يوگا درماني می باشد. استراحت طولانی در پایان همه ی حرکتهای آسانا ، پرانایاما و حرکتهای دیگر کریاس که فرد در حالت کشش بدنی انجام می‌دهد. اصل کلی، اختصاص يك  ‎چهارم زمان واقعی تمرین برای این نوع  استراحت می باشد. برای مثال  اگر کسی بیست دقیقه به تمرین يوگادرماني پرداخت در پایان تمرین باید پنج  دقیقه استراحت کند. بهتر است استراحت به  صورت حالت جسد انجام شود.

‎لباس در یوگا درمانی یا یوگا تراپی

هنگام تمرین يوگا درماني  باید کمترین لباس را بر تن داشته باشید. مردان می توانند پیژامه و یک  زیر پیراهنی و بانوان می توانند   شلوار معمولی یا شلوار کشی و بلوز  بپوشند.  در زمستان لباسهای پشمی سبک برای تمرین يوگا درمانی
مناسب است.

حمام در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
ا‎غلب این پرسش وجود دارد که آیا حمام قبل از يوگا تراپي بهتر است یا بعد از يوگا تراپي، برای آن دسته از افرادی که هنگام صبح یوگا انجام میدهند حمام کردن قبل از اجرای تمرین ضرورتی ندارد. در این هنگام به خود شخص بستگی دارد که قبل یا بعد از تمرین حمام کند

شیوه ی تمرین در یوگا درمانی یا یوگا تراپی

 ‎برای آن که بتوان از یوگا تراپی حداکثراستفاده را برد باید آن را به طریقه درست تمرین کرد. از آنجا که یوگا درمانی سیستمی علمی بشمار می آید اجرای آن شیوه ای خاص دارد و چنانچه حرکات آسانا پرانایاما بانداس و مادراس در یوگا درمانی طبق روشهای مرسوم آن انجام نشود، نتیجه ی مطلوب حاصل نمی گردد. به واسطه ی روش شناسی در یوگاست که می توان از تمرینات آن بیشترین استفاده را بر روی سیستم بدن برد.

مشکلات بانوان در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
بانوان باید در دوران قاعدگی و در طی مرحله پیشرفته ی بارداری (پس از ماه چهارم) از انجام  تمرینات یوگا تراپی خودداری کنند. درچنین شرایطی باید تمرین یوگا به طور کامل متوقف شود.بانوان باردار پس از ماه چهارم باید تمرینات را بر اساس اصول خاص و با مراقبت ویژه و زیر نظر استاد یوگا درمانی انجام دهند. در اینجا لازم به ذکر است که یوگا دارای ارزش درمانی بسیار زیادی در زمینه بیماریها و اختلالات بدنی بانوان میباشد.

میزان تمرین یوگا در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎در زمستان می توان طولانی تر از تابستان به تمرین یوگا پرداخت. در زمستان روزانه نباید بیش از چهل و پنج دقیقه تمرین کرد اما در تابستان حداکثر زمان برای تمرین سی دقیقه ست. زمان استراحت را باید بر طبق اصلی که قبلاً توضیح دادیم به آن بیافزایید. این تفاوت در زمان تمرین زمستان و تابستان را باید حفظ کرد زیرا تأثیر آب و هوا بر روی بدن در این فصول متفاوت است.

رژيم غذايي صحيح در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎در سیستم یوگا درمانی رژیم غذایی اهمیت ویژه ای  دارد میگویند هر چه راکه بخوری بر تو تاثیر می گذارد. نوع و کیفیت غذا بر شرایط جسمی و روحی فرد اثر می گذارد. بنابراین کسی که دارای رژیم غذایی مناسبی نبوده و درک درستی از اصول خوردن نیزندارد بتدریج از لحاظ جسمي و روحي اسيب ميبيند و اثار بد عادات نادرست خوردن را در ظاهر، رفتار، افكار و اعمال خود احساس ميكند.در یوگا درمانی غذاها به سه دسته تقسیم می شوند، راجاسی،تاماسی و ساتویک،به توضیحات هریک ازانها توجه کنید.

غذای راجاسي در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎غذای را جاسی از انواع غذاها تشکیل میشود این نام از عادات غذایی پادشاهان هند گرفته شده است. گفته میشود در روی میز شاهان کمتر از پنجاه و شش نوع غذا سرو نمی شد! طبیعی است که در میان اینهمه غذا برخی سرخ کرده برخی کبابی و برخی پرچاشنی و ادویه همراه با شیرینی جات و نوشیدنی ها بود. غذاهایی از این نوع برای کسانی که تمرین یوگا انجام می دهند نا مطلوب است زیرا باعث وزن زیاد و چاقی شده و هر بار پس از غذا در فرد احساس  سنگینی بوجود آورده و موجب خشم و غضب می گردد.

غذای تاماسي در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎دسته دوم خوراکی ها تاماسی است که شامل غذاهای گرم می باشد. هر غذایی اعم از گیاهی یا غیر گیاهی همراه با مقدار زیادی ادویه نمک فلفل و چاشنی های دیگر نوعی تاماسی است. این نوع غذا مناسب کسانی است که طبعی خشن دارند و پرسر و صدا، دعواگر و کم تحملند. به همین دلیل این نوع غذاها مطلوب نبوده و به تمرین کنندگان یوگا توصیه نمی شود.

غذای ساتويك در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎این نوع غذا با کمترین مقدار ادویه و چاشنی پخته میشود و تازه مطلوب و مغذی است. این غذا برای تمرین کنندگان یوگا بسیار مناسب بوده و به آنها توصیه میشود بر طبق قوانین یوگا درمانی هیچ غذایی چه گیاهی و چه غیر گیاهی فی نفسه ،راجاسی ، تا ماسی یا   ساتویک نیست .انچه انرا يكي از اين سه نوع ميكند روش تهيه ی ان است. نکته ی  دوم در یوگا درمانی اینست که غذا را نباید بر اساس مقدار کالری آن ارزیابی کرد. بلکه کیفیت غذا و شیوه خوردن را باید در نظر گرفت. هر چقدر کیفیت غذا بهتر باشد نیروبخش تر است.

رژيم غذايي متعادل در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎مهمترین اصل در یوگا درمانی تغذیه ی متعادل است.  هنگامی که چهار مورد زیر در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود رژیم غذایی متعادل میگردد. این موارد عبارتند از: سالاد سبزیجات تازه، میوه های تازه و میوه های مغزدار خام پسته فندق و….. شما چه گیاهخوار باشید و چه نباشید چهار مورد فوق را در غذاهای اصلی روزانه خود بگنجانید.

سالاد در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎همه سبزیجاتی که خام خورده میشوند مواد تشکیل دهنده سالادند. خیار، گوجه فرنگی هویج، کاهو، کلم و غیره برای تهیه سالاد استفاده میشوند. این میوه ها را تکه تکه کرده و باکمی سس می توان روزانه اندازه ی یک کاسه ی کوچک خورد. زمان مطلوب خوردن سالاد قبل از ناهار و شام است.

سبزیجات تازه در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎هر سبزی خشک نشده و تغییر شکل نداده ای را میتوان تازه بشمار آورد. سبزی هر چقدر تازه تر باشد بهتر است. سبزیجات تازه چه زیر زمینی یا روزمینی باید روزانه به مقدار مناسب خورده شوند. البته آنها را باید به شیوه ی ساتویک تهیه کرد.

  میوه جات تازه در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎میوه ها دارای بیشترین مواد غذایی مغذی برای انسانند. برای بدست آوردن  نتیجه  بهتر  از تمرین یوگادرمانی ، خوردن میوه جات تازه ضروری است. لازم نیست میوه جات  گرانقیمت خریداری شود بلکه هر نوع میوه ای که بسادگی در دسترس باشد برای این منظور کافیست.

میوه های مغزدار خام در یوگا درمانی یا یوگا تراپی
‎در سیستم یوگا درمانی به خوردن میوه هایی که از پوسته های سخت بدست می آیند   توصیه می شود. این میوه ها عبارتند از بلادر پسته بادام گردو مشتی از این مخلوط برای خوراک روزانه کافیست. از آنجا که این نوع میوه های خام دارای اثری گرم بر بدن می باشند آنها را باید در زمستان مصرف کرد و در تابستان مقادیر کم آن را خورد.‎ میوه های حاصل از پوسته های سخت سرشار از پروتئین مواد معدنی و ویتامین ها هستند.